Nalatenschap

Na het overlijden valt er een nalatenschap open van bezittingen en schulden die moeten worden verdeeld onder de erfgenamen. Maar wie is of zijn de erfgenamen? Het antwoord hierop staat in de wet of in een testament.

De eerste twee vragen die we stellen zijn;
Is er een testament? Dan heeft de erflater zelf de erfgenamen gekozen.
Is er geen testament? Dan bepaalt de wet wie erfgenaam is.

Erfgenamen volgens de wet
Volgens de wet zijn familieleden de erfgenamen. De wet heeft deze familieleden in vier opvolgende groepen onderverdeeld:
1. Partner*, kinderen en/of hun afstammelingen
2. Ouders, broers en zussen en hun afstammelingen
3. Grootouders met hun afstammelingen
4. Overgrootouders met hun afstammelingen

*Onder partner wordt hier verstaan de gehuwde of geregistreerde partner, dus niet de samenwonende partner.



Centraal Testamentregister
Na overlijden kunnen erfgenamen via het Centraal Testamentenregister duidelijkheid krijgen of de overledene wel of niet een testament heeft gemaakt.

Elke erfgenaam heeft de keuze om een nalatenschap zuiver te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden of te verwerpen. Een erfgenaam is niet verplicht om een nalatenschap te accepteren. Let wel; als er eenmaal een keuze is gemaakt dan kan deze keuze in principe niet meer worden veranderd. Om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden of te verwerpen moet er een akte worden opgemaakt bij de rechtbank in de regio van de woonplaats van de overledene.

Door zich te gedragen als erfgenaam aanvaardt een erfgenaam de nalatenschap stilzwijgend zuiver. Het is dan niet meer mogelijk de nalatenschap beneficiair te aanvaarden of te verwerpen.

Zuiver aanvaarden
Een erfgenaam is met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden uit de nalatenschap. Als er in de nalatenschap meer schulden dan bezittingen zijn, moet de erfgenaam dus met zijn eigen vermogen dit tekort betalen.

Beneficiair aanvaarden

Een erfgenaam is niet met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de overledene. Als een erfgenaam de erfenis beneficiair heeft aanvaard moet de nalatenschap volgens de wet vereffend worden. Dit betekent dat er bepaalde richtlijnen gevolgd moeten worden bij de afwikkeling. Deze richtlijnen kunnen kostenverhogend werken en het de erfgenamen in zekere zin lastig maken.

Verwerpen

Een erfgenaam die niets uit de nalatenschap wil hebben, verwerpt de nalatenschap. Daarmee doet een erfgenaam definitief afstand van zijn aanspraken op de nalatenschap en is dan ook niet aansprakelijk voor de schulden van de overledene. Een erfgenaam die wil verwerpen moet er rekening mee houden dat in sommige gevallen zijn kinderen in zijn plaats de nalatenschap krijgen. Dit wordt ook wel plaatsvervulling genoemd.

De executeur is degene die de afwikkeling van de nalatenschap moet regelen. Een executeur wordt bij testament benoemd. In het testament heeft de overledene geregeld wat de taken en bevoegdheden van de executeur zijn.

De executeur is verplicht spoedig na het overlijden een boedelbeschrijving op te maken. Dit is een overzicht van alle bezittingen en schulden van de overledene op het moment van overlijden. Ook is het de taak van de executeur de erfgenamen op de hoogte te houden van relevante zaken en rekening en verantwoording af te leggen over het door hem gevoerde beheer.

Overigens kan een executeur alleen bevoegd zijn om de uitvaart te regelen en dat betekent dat de erfgenamen dan zelf de nalatenschap moeten afwikkelen. De erfgenamen kunnen ook één persoon, bijvoorbeeld de RegisterExecuteur, volmacht geven om namens hen de nalatenschap af te wikkelen.

*Let op: een executeur is niet verplicht zijn benoeming te aanvaarden.

Bij de afwikkeling van een nalatenschap moeten allerlei juridische, administratieve, financiële en fiscale zaken worden geregeld. Alle erfgenamen moeten deze werkzaamheden samen verrichten. Is er een bevoegd executeur dan zal deze executeur de nalatenschap afwikkelen. Het is mogelijk om één persoon volmacht te geven de nalatenschap af te wikkelen. Zo kunnen de erfgenamen de RegisterExecuteur machtigen om de werkzaamheden namens hen te verrichten.

In het stappenplan dat onder aan deze pagina te vinden is staat welke werkzaamheden aan de orde komen bij de afwikkeling van een nalatenschap.

De erfbelasting is de belasting die de erfgenaam betaalt over hetgeen hij verkrijgt uit een nalatenschap. Het te betalen bedrag is afhankelijk van de hoogte van de nalatenschap en de relatie van de erfgenaam met de overledene. Ook als iemand een legaat (deel van de erfenis) of een uitkering uit een levensverzekering krijgt, moet soms erfbelasting worden betaald. Ditzelfde geldt voor het ontvangen van een schenking.

Voor de 2022 tarieven en vrijstellingen erfbelasting: klik hier.
Voor de 2022 tarieven en vrijstellingen schenkbelasting: klik hier.

Aangifte doen

Als er in het testament een executeur is benoemd, dan moet deze executeur de aangifte erfbelasting doen voor alle erfgenamen. Is er geen executeur, dan doen de erfgenamen dit zelf. 
De aangifte voor de erfbelasting moet uiterlijk binnen acht maanden na het overlijden ontvangen zijn door de Belastingdienst.

Als de nalatenschap helemaal is afgewikkeld, dus alle schulden van de nalatenschap zijn betaald en de definitieve aanslagen voor de inkomsten- en erfbelasting zijn ontvangen, kan de nalatenschap worden verdeeld.

Alle erfgenamen moeten het eens zijn met de verdeling. Als zij het samen niet eens worden over de verdeling van inboedelgoederen en/of de verdeling van de nalatenschap, zijn er de volgende oplossingen:

• Verdeling door rechter
  als de rechter de nalatenschap verdeelt, hebben de erfgenamen er verder geen invloed meer op. Dit is een ingrijpende oplossing, die bovendien veel tijd en geld kost.
• Mediation
  mediation is een minder drastische oplossing. Hierbij zoeken de erfgenamen met een mediator naar een oplossing. Voorwaarde is dat de erfgenamen samen om de tafel willen zitten. De uiteindelijke oplossing is bindend.